Văn học dân gian là một bộ phận văn học Việt Nam không thể thiếu hiện nay. Nếu bạn đang muốn tìm hiểu những tác phẩm văn học dân gian thì cùng theo dõi bài viết bên dưới đây.
Tham khảo nhanh các mục chính
1. Văn học dân gian là gì?
Văn học dân gian bao gồm những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sáng tác do tập thể. Sự ra đời văn học dân gian nhằm phục vụ cho sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. Đây được coi như nguồn sữa trong lành nuôi dưỡng tâm hồn của bao thế hệ trẻ lớn lên trong chiếc nôi tre Việt Nam, trong tiếng ru ầu ơ dân tộc.
Văn học dân gian góp phần lớn thể hiện đời sống lao động với tâm hồn con người. Đây còn là mảnh đất màu mỡ chắp cánh cho vườn hoa tình yêu tỏa hương khoe sắc. Nhờ vào văn học dân gian thì ta sẽ cảm nhận được sự kỳ diệu trong ngôn từ tình yêu, thấy thương hơn gốc lúa, vườn rau, thương hơn cuộc sống quanh ta.
>>> Xem thêm: Tìm hiểu đặc trưng về nghệ thuật của thể loại tùy bút
2. Các tác phẩm văn học dân gian gồm những gì?
Văn học dân gian Việt Nam được chia thành nhiều thể loại, trong đó có nhiều tác phẩm trù phú, rộng lớn để bạn tìm hiểu. Dưới đây là những tác phẩm văn học dân gian tương ứng với từng thể loại như sau:
2.1. Thần thoại
Thể loại này được viết theo hình thức văn xuôi tự sự, kể về các vị thần. Qua đó giải thích những hiện tượng tự nhiên; khát vọng chinh phục thiên nhiên và phản ánh quá trình sáng tạo văn hóa của người Việt cổ.
Ví dụ: Thần mặt trời, Thần trụ trời, Nữ thần Mặt trăng, …
2.2. Sử thi
Sử thi được viết theo hình thức văn xuôi tự sự có quy mô lớn, thường sử dụng ngôn ngữ có vần nhịp, kiểu văn xuôi, văn vần hoặc kết hợp cả hai.
Sử thi thường dùng hình tượng nghệ thuật hào hùng, hoành tráng kể về một hay nhiều biến cố diễn ra trong đời sống cộng đồng của nhân dân thời cổ đại. Từ đó thể hiện sự ngưỡng mộ, tôn vinh của nhân dân với người có công với cộng đồng.
Các tác phẩm văn học dân gian thể loại Sử thi gồm: Sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê – đê, Sử thi Đẻ đất đẻ nước của người Mường, …
2.3. Truyền thuyết
Thể loại văn học này được viết theo hình thức văn xuôi tự sự, kể về sự kiện với nhân vật lịch sử theo xu hướng lý tưởng hóa.
Văn học này ra đời nhằm thể hiện sự ngưỡng mộ, tôn vinh người có công với đất nước, dân tộc hay cộng đồng dân cư của một vùng. Đồng thời, truyền thuyết vừa đề cao, vừa phê phán nhân vật lịch sử.
Ví dụ: An Dương Vương và Mị Châu, truyền thuyết Hùng Vương; Trọng Thủy; Bánh chưng bánh dày….
2.4. Cổ tích
Cổ tích được viết theo hình thức văn xuôi tự sự, đây là hình tượng được hư cấu có chủ đích, kể về số phận con người bình thường trong xã hội được phân chia giai cấp. Qua đó thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.
Các tác phẩm văn học dân gian thể loại cổ tích gồm: Tấm Cám, Thạch Sanh, Cây khế…
2.5. Thể loại truyện cười
Truyện cười được kể theo văn xuôi tự sự với dung lượng ngắn, kết thúc bất ngờ, chặt chẽ.
Thể loại này chủ yếu kể về sự việc, hiện tượng xấu, trái với tự nhiên, nhằm tạo ra tiếng cười, mục đích giải trí hay phê phán xã hội.
Trong đó, có các tác phẩm: Tam đại con gà, Nhưng nó phải bằng hai mày, …
2.6. Truyện ngụ ngôn
Được kể dưới dạng văn xuôi tự sự ngắn gọn với kết cấu chặt chẽ. Thông qua những ẩn dụ để kể về những việc liên quan con người, qua đó rút kinh nghiệm với triết lí sâu sắc.
Các tác phẩm văn học dân gian thể loại truyện ngụ ngôn: Treo biển, Trí khôn, …
2.7. Tục ngữ
Thể loại này dùng theo hình thức lời nói nghệ thuật ngắn gọn, súc tích, đa số có hình ảnh, nhịp hoặc vần điệu.
Tục ngữ thường đúc kết kinh nghiệm thực tiễn, dùng trong ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày của nhân dân.
Ví dụ: Gần mực thì đen gần đèn thì sáng, Tốt gỗ hơn tốt nước sơn, Nuôi lợn ăn cơm nằm/Nuôi tằm ăn cơm đứng,…
2.8. Câu đố
Câu đó được viết theo hình thức bài thơ, hay câu nói có tính có vần. Thường mô tả vật qua hình ảnh, hình tượng khác lạ để người nghe tìm lời giải thích với mục đích rèn luyện tư duy, giải trí, rèn luyện tư duy đồng thời cung cấp tri thức về cuộc sống.
Ví dụ: “Không miệng mà lại biết kêu /Không tội mà lại bị treo lên xà”. Đáp án: (cái chuông)
2.9. Ca dao
Ca dao được viết dưới dạng thơ trữ tình, kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, từ đó thể hiện thế giới nội tâm con người.
Ví dụ:
“Anh đi anh nhớ quê nhà,
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương.
Nhớ ai dãi nắng dầm sương,
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao”.
>>> Xem thêm: Văn học viết là gì? Đặc trưng và thời kỳ phát triển văn học viết
2.10. Vè
Vè được viết theo hình thức văn vần có lời thơ mộc mạc. Chủ yếu nói về sự kiện, việc của làng, nước mang tính thời sự, nhằm bình luận và thông báo.
Ví dụ: “Vè bão năm Tỵ’’,‘‘Vè thách cưới’’, ‘‘Vè sai đạo’’, ‘‘Vè thầy Thông Chánh’’…
2.11. Truyện thơ
Truyện thơ được viết dưới thể loại thơ hoặc văn vần, nhằm phản ánh số phận và khát vọng của con người về hạnh phúc lứa đôi, sự công bằng trong xã hội.
Ví dụ : Truyện Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu), Truyện Kiều (Nguyễn Du), …
2.11. Chèo (Các hình thức diễn xướng dân gian)
Chèo được viết dưới dạng kịch hát dân gian kết hợp với yếu tố trữ tình và trào lộng. Từ đó ca ngợi tấm gương đạo đức phê phán, đả kích mặt trái của xã hội.
Một số thể loại sân khấu dân gian bao gồm: múa rối, tuồng, cải lương, …
Ví dụ: Suý Vân giả dại, Chèo Quan Âm Thị Kính, …
Bài viết trên đây tổng hợp các tác phẩm văn học dân gian hi vọng giúp các bạn có thông tin hữu ích. Đừng quên theo dõi bài viết tiếp theo cập nhật thông tin liên quan khác. Chúc bạn thành công!
